Ciąża u psa: Jak zapewnić najlepszą opiekę przyszłej psiej matce i jej szczeniętom?

Ciąża u psa to intensywny okres fizjologiczny, trwający średnio około dwóch miesięcy. Dla odpowiedzialnego opiekuna, niezależnie od tego, czy ciąża była planowana w ramach hodowli, czy też wynikła niespodziewanie, stanowi ona czas wzmożonej uwagi i szczególnej opieki. Organizmy przyszłej matki przestawiają swoje mechanizmy na utrzymanie miotu i przygotowanie do porodu, co wymaga świadomego wsparcia ze strony właściciela.

Odpowiednia wiedza na temat fizjologii, prawidłowego żywienia i terminowego wykonania badań jest kluczowa dla zapewnienia zdrowia zarówno suczce, jak i jej szczeniętom. Poniższy przewodnik, przygotowany przez ekspertów Zviropolis, dostarczy Ci niezbędnych informacji na temat przebiegu ciąży, jej diagnostyki oraz przygotowania do porodu.

Kiedy suka może zajść w ciążę i co to oznacza dla jej zdrowia?

Suczki osiągają dojrzałość płciową zazwyczaj między 6. a 12. miesiącem życia, choć u ras olbrzymich może to nastąpić nawet w drugim roku życia. Oznaki dojrzałości pojawiają się wraz z pierwszą rują (cieczką).

Warto jednak stanowczo podkreślić: fizjologiczna zdolność do zajścia w ciążę nie jest tożsama z gotowością fizyczną i psychiczną do macierzyństwa. Odpowiedzialni hodowcy decydują się na zapłodnienie suki, która przeszła już burzliwą fazę dojrzewania i osiągnęła wielkość dorosłego psa. Zwykle zaleca się, aby suczki miały co najmniej 2 lub 3 lata, aby zapewnić ich zdrowie oraz kondycję fizyczną zarówno przed jak i po ciąży. Odpowiedni wiek do rozrodu ma kluczowe znaczenie dla zdrowia matki i jej szczeniąt.

Ciąża i poród w bardzo wczesnym wieku stanowią olbrzymie ryzyko, które może skończyć się poronieniem, ale i śmiercią zbyt młodej matki. Płody mogą być za duże w stosunku do niedojrzałej fizycznie suki. Warunkiem podjęcia decyzji o rozmnożeniu zwierzaka musi być – oprócz wieku i dojrzałości psychiczno-fizycznej – również dobry stan zdrowia i brak stwierdzonych chorób genetycznych.

Ile trwa ciąża u psa i jak ją rozpoznać?

Ciąża u psów trwa przeciętnie od 58 do 70 dni, z typowym okresem wynoszącym około 63 dni. Psią brzemienność można podzielić na trzy trymestry:

• Pierwszy trymestr (0–3 tygodnie): Faza zapłodnienia i implantacji. Zarodki rozwijają się i osadzają w macicy. Suczka może nie wykazywać jeszcze widocznych objawów ciąży. W tym czasie zarodek składa się z blastomerów.
• Drugi trymestr (4–6 tygodni): Następuje intensywny rozwój narządów wewnętrznych i zewnętrznych, a także przyrost masy. Ciąża staje się widoczna: brzuch nabiera krągłości, a gruczoły sutkowe grubieją i nabierają ciemniejszego koloru.
• Trzeci trymestr (7–9 tygodni): Następuje przyrost masy i dojrzewanie płodów. Płody osiągają 70% wagi urodzeniowej, a ich kości nabierają twardości. Matka przybiera na wadze o 20–55%.

Obserwacja objawów ciąży

Właściciele, którzy świadomie doprowadzili do zapłodnienia suczki, obserwują ją z dnia na dzień, ale symptomy w pierwszym trymestrze ciąży są niespecyficzne i obejmują spadek apetytu, lekkie zmęczenie i potencjalne wymioty.

Bardziej charakterystyczne, późniejsze objawy to:

• Powiększenie brodawek mlecznych: Już w pierwszych tygodniach można zauważyć, że brodawki mleczne stają się bardziej wyraźne i powiększone. Krótko przed rozwiązaniem w gruczołach mlecznych pojawia się siara (pierwszy pokarm dla szczeniąt).
• Powiększenie brzucha: Po około 3–4 tygodniach ciąży brzuch suczki zaczyna się powiększać i staje się bardziej zaokrąglony.
• Zmiany behawioralne: Suczki w ciąży mogą stać się bardziej towarzyskie lub, przeciwnie, wycofane, pragnąc spokoju i izolacji. W ósmym tygodniu stają się niespokojne i zaczynają wić gniazdo.

Ciąża urojona: fenomen hormonalny

Dokładnie takie same objawy brzemienności może wywołać ciąża urojona (ciąża rzekoma) – zjawisko często spotykane u niekastrowanych suk, niezależnie od ich wieku i rasy. Ciąża urojona wynika z zaburzeń hormonalnych, pojawia się zazwyczaj od 3 do 12 tygodni po cieczce i może trwać kilka tygodni. Objawia się zmianami behawioralnymi (budowanie gniazda, traktowanie zabawek jak potomstwa, drażliwość, agresywne bronienie „szczeniąt”) oraz fizycznymi (obrzęk sutków i napełnienie mlekiem). Ciąża rzekoma ustępuje zwykle samoistnie, ale powinieneś zasięgnąć porady lekarza weterynarii. Jeśli suczka cierpi na objawy ciąży rzekomej, warto rozważyć zabieg kastracji.

Diagnostyka ciąży: badania i ustalanie terminu porodu

Regularne wizyty u weterynarza są niezbędne do monitorowania stanu zdrowia suczki oraz postępu ciąży. W gabinecie weterynaryjnym możliwe jest wykonanie szeregu badań, które pozwolą precyzyjnie ocenić stan matki i miotu, a także określić przybliżony termin porodu.

Badania potwierdzające i monitorujące ciążę

Kluczowe badania diagnostyczne, w zależności od etapu ciąży, to:

• Badanie serologiczne (relaksyna): Badanie krwi umożliwia ocenę poziomu relaksyny – hormonu wydzielanego przez łożysko od około trzeciego tygodnia ciąży.
• Badanie ultrasonograficzne (USG): Możliwe do wykonania już od 21. dnia po pokryciu, optymalnym terminem jest 25. lub 26. dzień. USG potwierdzi, czy szczenięta żyją, a także pozwala wykryć bijące serca płodów już w 24.–25. dniu. Metoda ta jest bezpieczna i skuteczna.
• Badanie radiologiczne (RTG): Możliwe nie wcześniej niż w 45. dniu ciąży. RTG jest kluczowe, ponieważ pozwala określić liczebność miotu, uwidaczniając ilość kręgosłupów.
• Badanie palpacyjne: Wykonuje się je od 15. do 35. dnia ciąży, wymaga jednak dużego doświadczenia weterynarza.

Liczebności miotu nie da się przewidzieć, zależy ona od wielkości, wieku i rasy matki oraz ojca, ich kondycji i stanu zdrowia.

Ustalanie terminu porodu

Jedną z metod określenia daty rozwiązania jest określenie poziomu progesteronu, które w ostatnim tygodniu ciąży powinno być wykonywane co dwa dni. Spadek poniżej 3 ng/ml wskazuje na to, że poród zbliża się szybkimi krokami. Dodatkowo dokonuje się pomiaru temperatury rektalnej w ostatnich dniach ciąży; dzień przed porodem temperatura wewnętrzna ciała spada o 1°C (do około 37°C).

Optymalna opieka nad ciężarną suką

Ciężarna suka wymaga nie tylko kontroli medycznej, ale także odpowiedniego wsparcia w codziennym życiu.

Żywienie i suplementacja

Zbilansowana, odpowiednio tłusta, kaloryczna i bogata w kwasy omega 3 dieta jest kluczowa dla zdrowia suki i rozwoju szczeniąt.

• Pierwsza połowa ciąży: Przez pierwsze cztery tygodnie potrzeby żywieniowe suki praktycznie się nie zmieniają.
• Druga połowa ciąży: Od około 5. tygodnia trzeba zwiększać porcje karmy o około 10% na tydzień, bo rosnące szczenięta potrzebują składników mineralnych, białka i energii. Warto podawać mniejsze, ale częstsze porcje, co ułatwi jej jedzenie, zwłaszcza gdy powiększająca się macica uciska na żołądek.
• Ważne ostrzeżenia: W żadnym wypadku nie należy przekarmiać psa, bo może to doprowadzić do trudności podczas porodu. Ze względu na ryzyko wystąpienia tężyczki poporodowej (hipokalcemia, czyli niedobór wapnia związany z laktacją) nie zaleca się podawania suplementów wapnia w trakcie trwania ciąży, lecz dopiero po porodzie.

Aktywność fizyczna i środowisko

Aktywność fizyczna suczki powinna być odpowiednio dostosowana do jej stanu. W pierwszej połowie ciąży nie należy ograniczać aktywności fizycznej, intensywnego wysiłku unikaj dopiero w drugiej połowie ciąży. Lekka aktywność, taka jak spacery w umiarkowanym tempie, może być korzystna dla jej kondycji i zdrowia.

Na początku warto stworzyć dla niej spokojne, komfortowe miejsce do odpoczynku, idealnie w cichym kącie domu. Taką przestrzeń należy wyłożyć miękkimi materiałami, które zapewnią jej wygodę i poczucie bezpieczeństwa. Unikaj niepotrzebnych stresów, które mogą negatywnie wpłynąć na przebieg ciąży.

Przygotowanie do porodu i jego przebieg

Przygotowanie do porodu to kluczowy etap opieki nad suczką.

Przygotowanie gniazda

Warto stworzyć specjalne gniazdo (kojec) do porodu, wybierając szczególnie spokojne miejsce i zachęcając ją do spania w nim. Przestrzeń ta powinna zapewniać bezpieczeństwo, być wyłożona czystymi, miękkimi materiałami, które można łatwo wymieniać. Warto także zaopatrzyć się w czyste ręczniki do wycierania nowonarodzonych szczeniąt oraz jednorazowe jałowe ostrze skalpela, jeśli nastąpi konieczność przecięcia pępowiny.

Fazy porodu

Poród u psów trwa od 3 do 24, a czasem nawet 36 godzin.

1. Etap 1: Rozwieranie szyjki macicy. Faza przygotowawcza. Suczka przestaje jeść, jest niespokojna i może częściej oddawać mocz i kał.
2. Etap 2: Faza wypierania płodów. Suczka ma bóle parte, towarzyszące wypieraniu płodów. Suczka wylizuje każde nowonarodzone szczenię i przegryza pępowinę.
3. Etap 3: Faza wypierania błon płodowych. Następuje kilka minut po wyparciu płodów. Suka wypiera błony płodowe (łożysko) wraz z zielonkawymi wodami płodowymi. Zwierzę często zjada łożysko.

Komplikacje i konieczność interwencji

Należy nadzorować przebieg porodu. Poród jest dla psa ogromnym stresem, dlatego nie należy przeszkadzać rodzącej, nie hałasować ani nie próbować jej karmić.

Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem weterynarii, jeśli:

• Po sześciu godzinach skurczów na świat nie przyszło żadne szczenię.
• Szczenięta są słabo żywotne, a suka nie jest w stanie się nimi zająć.
• Jeśli rodząca suka ma trudności porodowe.

Przyczyn trudności porodowych jest wiele, najczęstsze z nich to: rozmnażanie zbyt młodych suk, rozmnażanie suk z wadami genetycznymi miednicy, rozmnażanie suk z nadwagą i otyłych oraz duża masa urodzeniowa płodów.

Jeśli ciąża zagraża zdrowiu suki, lekarz weterynarii może ją przerwać; aborcja zaawansowanej ciąży wymaga zwykle zabiegu chirurgicznego i powinna być połączona z kastracją, aby zapobiec kolejnym niechcianym ciążom, a także ropomaciczu.

Podsumowanie

Ciąża u psa to skomplikowany, ale krótki okres, który wymaga wyjątkowej opieki i zaangażowania właściciela. Właściwe żywienie, kontrola weterynaryjna oraz świadome przygotowanie do porodu są niezbędne dla zdrowia matki i jej szczeniąt.

Najważniejszą zasadą mądrego opiekuna powinno być zapobieganie niechcianym ciążom poprzez odpowiedzialne rozmnażanie psów. W oczekiwaniu na miot warto zaopatrzyć się w wiedzę o potrzebach suczki, aby właściwie zareagować na możliwe komplikacje.

Jeśli planujesz powiększenie rodziny lub masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące przebiegu ciąży, żywienia czy porodu, nie wahaj się skonsultować z naszymi specjalistami. Jesteśmy tu, aby wspierać Cię na każdym etapie macierzyństwa Twojej suczki.

Najczęściej zadawane pytania:

1. Jak długo trwa ciąża u psa?

Ciąża u psów trwa przeciętnie od 58 do 70 dni, przy czym standardowy czas rozwiązania to około 63 dni.

2. Kiedy najlepiej potwierdzić ciążę u suczki?

Pierwsze badania, takie jak USG, można przeprowadzić około 21–26 dni po pokryciu, aby potwierdzić obecność i żywotność płodów. Badanie RTG, pozwalające określić dokładną liczbę szczeniąt, jest możliwe dopiero po 45. dniu.

3. Czy u psów może wystąpić ciąża urojona?

Tak, ciąża urojona (ciąża rzekoma) jest zjawiskiem częstym u niekastrowanych suk, niezależnie od ich wieku i rasy. Wynika z zaburzeń hormonalnych i może objawiać się budowaniem gniazda, agresją i obrzękiem sutków. W przypadku nawracających ciąż urojonych warto rozważyć zabieg kastracji.

4. Jak należy zmienić dietę suczki w czasie ciąży?

Przez pierwsze cztery tygodnie dieta pozostaje bez zmian. Dopiero od około 5. tygodnia należy stopniowo zwiększać kaloryczność karmy, aby zapewnić energię rosnącym płodom, co wiąże się ze zwiększeniem porcji o około 10% na tydzień. Należy bezwzględnie unikać przekarmiania i suplementowania wapnia przed porodem, co mogłoby prowadzić do komplikacji.

5. Kiedy konieczna jest interwencja weterynarza podczas porodu?

Większość porodów przebiega naturalnie, ale należy interweniować, jeśli:

• Po sześciu godzinach silnych skurczów na świat nie przyszło żadne szczenię.
• Suka ma trudności porodowe lub jest wyczerpana.
• Szczenięta są słabo żywotne, a matka nie wykazuje nimi zainteresowania.