Badanie moczu, zwane również urinalizą, jest jednym z podstawowych i niezwykle ważnych narzędzi diagnostycznych w weterynarii. Pozwala ono na szybką ocenę stanu zdrowia zwierzęcia i wykrycie wielu chorób, zanim pojawią się widoczne objawy kliniczne. Analiza moczu dostarcza cennych informacji nie tylko o układzie moczowo-płciowym, ale również o innych narządach i układach, takich jak nerki, wątroba czy trzustka.
Po co wykonuje się badanie moczu?
Badanie moczu jest rutynowo wykonywane w wielu sytuacjach. Do najczęstszych należą:
- Diagnostyka chorób nerek i pęcherza moczowego: Pomaga wykryć stany zapalne, kamicę nerkową lub pęcherza, niewydolność nerek.
- Monitorowanie chorób przewlekłych: U psów i kotów z cukrzycą, nadczynnością tarczycy (u kotów) czy przewlekłą niewydolnością nerek, regularna analiza moczu pozwala na ocenę skuteczności leczenia.
- Badania profilaktyczne (tzw. „check-up”): U starszych zwierząt lub w ramach rutynowych badań, pozwala na wczesne wykrycie problemów zdrowotnych.
- Diagnostyka w przypadku objawów klinicznych: Kiedy zwierzę ma problem z oddawaniem moczu, pije więcej wody lub oddaje mocz w nietypowych miejscach.
Jak pobrać próbkę moczu?
Pobranie próbki moczu może być wyzwaniem. Najczęściej stosuje się następujące metody:
- Metoda naturalna (wolny spływ): Polega na zebraniu moczu do specjalnego pojemnika podczas oddawania go przez zwierzę. W przypadku psów jest to najprostsza metoda. Kotom można ułatwić zadanie, używając specjalnego, niechłonnego żwirku w kuwecie. Próbka powinna być zebrana ze środkowego strumienia moczu, aby zminimalizować zanieczyszczenia.
- Cystocenteza: To najdokładniejsza metoda, polegająca na pobraniu moczu bezpośrednio z pęcherza moczowego za pomocą cienkiej igły. Zabieg jest wykonywany przez weterynarza pod kontrolą USG. Ta metoda jest idealna do badań bakteriologicznych, ponieważ eliminuje ryzyko zanieczyszczenia próbki.
- Cewnikowanie: Polega na wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego. Jest to metoda inwazyjna, stosowana głównie u zwierząt, które nie mogą oddać moczu samodzielnie.
Zarówno w przypadku psa jak i kota, próbka powinna być świeża – najlepiej dostarczyć ją do laboratorium w ciągu 30-60 minut od pobrania.
Na co uważać podczas pobierania moczu?
Pobranie czystej i reprezentatywnej próbki moczu jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników. Nawet niewielkie zanieczyszczenie może prowadzić do błędnej diagnozy i niepotrzebnego leczenia.
- Higiena: Zawsze używaj czystego, sterylnego pojemnika na mocz, najlepiej zakupionego w aptece lub klinice weterynaryjnej. Pojemniki po jogurtach czy domowe słoiki nie nadają się do tego celu.
- Czas: Próbkę należy dostarczyć do laboratorium jak najszybciej, najlepiej w ciągu 30-60 minut od pobrania. Zbyt długie przechowywanie powoduje namnażanie się bakterii, rozpad komórek oraz zmianę pH, co może całkowicie zafałszować wynik. Jeśli nie możesz dostarczyć próbki od razu, przechowuj ją w lodówce maksymalnie przez 6 godzin.
Jakie parametry są oznaczane podczas badania moczu?
W badaniu ogólnym moczu u psów i kotów oznacza się wiele parametrów, które dają kompleksowy obraz stanu zdrowia zwierzęcia. Poniżej przedstawiono najważniejsze z nich wraz z ich znaczeniem.
Parametry fizyczne
- Barwa: Normalny mocz ma barwę od słomkowej do bursztynowej. Ciemniejszy kolor może wskazywać na odwodnienie, natomiast czerwonawo-brązowy na obecność krwi lub bilirubiny.
- Przejrzystość: Mocz zdrowego zwierzęcia jest przejrzysty. Mętny może świadczyć o obecności kryształów, komórek (np. krwinek białych i czerwonych) lub bakterii.
- Ciężar właściwy moczu (SG): To parametr oceniający zdolność nerek do zagęszczania moczu. Niska wartość (mocno rozcieńczony mocz) może wskazywać na niewydolność nerek lub moczówkę prostą. Z kolei wysoka może świadczyć o odwodnieniu.
- pH: Określa kwasowość lub zasadowość moczu. U zdrowego psa i kota pH moczu jest zwykle lekko kwaśne. Zmiany pH mogą wskazywać na infekcje dróg moczowych (bakterie mogą zmieniać pH na zasadowe) lub kamicę moczową.
Parametry chemiczne
- Białko: Niewielka ilość białka w moczu może być normalna, jednak większe jego stężenie (tzw. proteinuria) może wskazywać na choroby nerek, stany zapalne lub uszkodzenie dróg moczowych.
- Glukoza: Obecność glukozy w moczu (glukozuria) jest najczęściej objawem cukrzycy. Może również wskazywać na zaburzenia funkcjonowania kanalików nerkowych.
- Ketony: Ich obecność może świadczyć o ketonurii, która występuje np. w przebiegu zaawansowanej, nieleczonej cukrzycy, głodówki lub zaburzeń metabolizmu tłuszczów.
- Bilirubina i Urobilinogen: Bilirubina w moczu może wskazywać na problemy z wątrobą lub intensywną hemolizę (rozpad czerwonych krwinek). Urobilinogen to produkt metabolizmu bilirubiny, a jego poziom może sugerować stany zapalne wątroby lub dróg żółciowych.
- Krew: Obecność krwi w moczu (hematuria) świadczy o krwawieniu w drogach moczowych lub nerkach. Może być spowodowana urazem, kamicą, infekcją lub nowotworem.
Badanie osadu moczu
- Komórki nabłonkowe: Pochodzą z dróg moczowych i pęcherza. Duża ich ilość może wskazywać na stan zapalny.
- Krwinki czerwone (Erytrocyty): Ich obecność potwierdza krwawienie w drogach moczowych lub nerkach.
- Krwinki białe (Leukocyty): Duża liczba leukocytów (leukocyturia) wskazuje na stan zapalny lub infekcję dróg moczowych.
- Kryształy: Różne typy kryształów (np. struwity, szczawiany wapnia) mogą świadczyć o predyspozycji do tworzenia się kamieni moczowych.
- Wałeczki: Powstają w kanalikach nerkowych i mogą świadczyć o poważnej chorobie nerek.
- Bakterie: Ich obecność w moczu pobranym w sterylny sposób jest potwierdzeniem infekcji dróg moczowych (cystitis).
